4. Το διαπραγματευτικό στάδιο – Εκτίμηση των εναλλακτικών λύσεων

Η φάση αυτή ξεκινάει όταν πλέον τα μέρη εκφράζουν την επιθυμία να μιλήσουν για κάποια μορφή συμφωνίας. Όλες οι πληροφορίες που έλαβε ο διαμεσολαβητής μέχρι εκείνη τη στιγμή θα αποτελέσουν τα θεμέλια για την επίτευξη της συμφωνίας. Συνήθως ο διαμεσολαβητής είναι ο μεταφορέας προσφορών και αντίστοιχων αντιπροσφορών μεταξύ των μερών και παράλληλα μέσα από το τεστ πραγματικότητας (reality testing) δίνει στα μέρη τη δυνατότητα να σκεφτούν τι θα συμβεί στο μέλλον, αν δεν επιτευχθεί η συμφωνία. Υπάρχει περίπτωση το πήγαινε-έλα των προσφορών να καταλήξει σε αδιέξοδο και αμετάθετες θέσεις. Τότε ο διαμεσολαβητής, χρησιμοποιώντας ίσως και τον πίνακα που θα γράψει όλα τα θετικά που έχουν επιτευχθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή (επί μέρους συμφωνίες, αποδοχή συγκεκριμένων γεγονότων κ.λπ.) και ίσως φέρνοντας τα μέρη σε κοινή συνάντηση, μπορεί να δώσει ιδέες για άλλες λύσεις και να απαγκιστρώσει τα μέρη από τις αμετάθετες θέσεις τους.

3. Το διερευνητικό στάδιο

Στο στάδιο αυτό, ο διαμεσολαβητής συναντά το κάθε μέρος χωριστά. Ο διαμεσολαβητής είναι πολύ σημαντικό να επαναλαμβάνει στο κάθε μέρος ότι οποιαδήποτε πληροφορία του περιέρχεται κατά τη διάρκεια των κατ’ ιδίαν συναντήσεων δεν μπορεί να κοινοποιηθεί στο άλλο μέρος, παρά μόνο αν συμφωνεί  ρητά το μέρος που την έδωσε.  Ο σκοπός της διερευνητικής φάσης είναι να μπορέσει ο διαμεσολαβητής να γνωρίσει το γίγνεσθαι της διαφωνίας (πώς, πότε, γιατί προκλήθηκε), το αν παίζει σημαντικό ρόλο ή όχι η συνέχιση των σχέσεων των μερών στο μέλλον, να μπορέσει να προκαλέσει την εκδήλωση και στη συνέχεια να δώσει διέξοδο και αποφόρτιση των συναισθημάτων των μερών (ξεσπάσματα θυμού, αγανάκτησης), να δημιουργήσει στενότερη σχέση εμπιστοσύνης με τα μέρη, να διασαφηνίσει τις προσδοκίες και τις ανάγκες των μερών και να τις ξεχωρίσει από τις δικαστικές απαιτήσεις τους, να δει τα σημεία προσέγγισης των μερών και έτσι να ανοίξει το δρόμο για την επικοινωνία τους, να βοηθήσει τα μέρη να σκεφτούν διαφορετικά σε σχέση με μια πιθανή συμφωνία και να επινοήσουν καινούριες λύσεις, να διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των μερών και να σιγουρευτεί ότι τα μέρη κατανοούν πλήρως αυτές τις πληροφορίες, να κάνει τα μέρη να συνειδητοποιήσουν τα αδύναμα σημεία τους όχι μόνο στη συγκεκριμένη διαφωνία, αλλά και το τι επακόλουθο θα έχει η μη επίτευξη συμφωνίας για το μέλλον τους περνώντας τους από το τεστ της πραγματικότητας (reality testing).

2. Την ημέρα της διαμεσολάβησης

Την ημέρα της διαμεσολάβησης, ο διαμεσολαβητής φτάνει εγκαίρως στο χώρο και ελέγχει τις αίθουσες όπου θα παρευρίσκονται τα μέρη, καθώς και ότι όλα όσα είχε ζητήσει βρίσκονται στη θέση τους. Προϋπαντά τα μέρη, οδηγεί τον καθένα στο χώρο του και φροντίζει να μάθει αν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ανάγκη των μερών που θα πρέπει να καλυφθεί, όπως διαλείμματα για κάπνισμα, συγκεκριμένη ώρα λήψης φαρμάκων κ.λπ., ώστε τα μέρη να αισθάνονται άνετα. Η έγνοια, το νοιάξιμο του διαμεσολαβητή για τις ανάγκες των μερών αποτελούν τα θεμέλια για να χτιστεί η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των μερών και του διαμεσολαβητή, ώστε τα μέρη να νοιώθουν ότι βρίσκονται σε ασφαλή χέρια. Η σχέση αυτή είναι καθοριστική για την επίτευξη συμφωνίας.

1. Προκαταρκτικό/Προπαρασκευαστικό στάδιο, ο αόρατος πρωταγωνιστής   

Η διαμεσολάβηση δεν ξεκινά ξαφνικά την ημέρα που συναντιούνται τα μέρη με το διαμεσολαβητή. Απαιτείται ένα προκαταρκτικό στάδιο που ο διαμεσολαβητής προετοιμάζει τη διαδικασία. Το στάδιο αυτό είναι ζωτικότατης σημασίας, αφού μη σωστή προετοιμασία της διαδικασίας μπορεί να έχει σοβαρότατες συνέπειες στην επίτευξη της συμφωνίας, γι’ αυτό και το στάδιο αυτό το αποκαλώ «ο αόρατος πρωταγωνιστής». Κατά το στάδιο αυτό λαμβάνουν χώρα οι πρώτες επαφές (συνήθως τηλεφωνικές) των μερών ή συνηθέστερα των πληρεξούσιων δικηγόρων τους με το διαμεσολαβητή ή με το Κέντρο παροχής υπηρεσιών διαμεσολάβησης.

Είμαι σίγουρη ότι ο καθένας από εσάς μπορεί να μας αφηγηθεί την εμπειρία του από μια εμπλοκή του σε ένα δικαστικό αγώνα. Και δυστυχώς, ακόμα και αν ήσασταν οι νικητές αυτού του δικαστικού αγώνα, νομίζω άνετα θα χαρακτηρίζατε την εμπειρία σας τραυματική για πολλούς λόγους. Να αναφέρω μερικούς από αυτούς; Σίγουρα γιατί η διαδικασία ήταν χρονοβόρα, γιατί προφανώς ήταν αρκετά δαπανηρή (αμοιβή δικηγόρου, δικαστικά έξοδα, πιθανές αμοιβές πραγματογνωμόνων, επιδόσεις, αναγκαστική εκτέλεση), με μεγάλο ψυχολογικό και συναισθηματικό κόστος (το αποτέλεσμα της δίκης ήταν άγνωστο μέχρι να εκδοθεί η απόφαση, όπως και αμφίβολη η στο μέλλον διατήρηση σχέσης φιλικής ή εμπορικής με τον αντίδικο), δεν μπορούσε να ελεχθεί το αποτέλεσμα (αφού ο δικαστής αποφασίζει μόνος του), χωρίς ουσιαστική ικανοποίηση του περί δικαίου αισθήματος (αφού το αποτέλεσμα δεν είναι άμεσο σε σχέση με την προσφυγή στη δικαιοσύνη), με συνεχές κυνήγι των προθεσμιών για τις ενέργειες που έπρεπε να γίνουν, χωρίς πραγματική απόδοση του ουσιαστικού δικαίου λόγω της προσήλωσης στον τυπικό κανόνα δικαίου, με νικητή και ηττημένο διάδικο, αφού δεν γίνεται να κερδίσουν και οι δυο αντίδικοι, γιατί η δημόσια διαδικασία (δημοσιότητα), έβγαλε στη φόρα όλα όσα δεν θα θέλατε να μάθουν οι άλλοι, ο δικαστής φαινόταν ότι δεν άκουγε και σαφέστατα δεν επιτρεπόταν να έρθετε σε επικοινωνία μαζί του, γιατί αποκτήσατε άλλον έναν εχθρό στη ζωή σας, τον αντίδικό σας, γιατί βγήκε η απόφαση που τόσο θέλατε, κερδίσατε, και τώρα πώς θα την εκτελέσετε;

Δικαστική Διαδικασία  vs Διαμεσολάβηση (σύγκριση)

Μιλώντας με τους πελάτες μου και ενημερώνοντάς τους σχετικά με την εξώδικη επίλυση διαφορών και ειδικότερα για τη διαμεσολάβηση, αποφάσισα να χρησιμοποιήσω το συγκριτικό πίνακα που έχω δημοσιεύσει στο βιβλίο μου σαν εργαλείο, αλλά και σαν παιχνίδι, ώστε να γίνουν κατανοητά τα πλεονεκτήματα της διαμεσολάβησης. Τους αφήνω για μερικά λεπτά να δουν το συγκριτικό πίνακα: