Ο προσφεύγων είναι δημοσιογράφος, δικηγόρος και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ίδρυσε την εφημερίδα Tverskoy Reporter και δημοσίευσε αρκετά άρθρα που αποκάλυπταν υποτιθέμενες παράνομες δραστηριότητες (διαφθορά) των δικαστών του Περιφερειακού Δικαστηρίου Τver. Τον Οκτώβρη του 2011 ο προσφεύγων δημοσίευσε ένα άρθρο σχετικά με έναν δικαστή του Περιφερειακού Δικαστηρίου Τver υπό τον τίτλο «μικροπρεπής τύραννος ο δικαστής Α.».
Καταδικάστηκε από το περιφερειακό ποινικό δικαστήριο του Zavolzhskiy για προσβολή κρατικού υπαλλήλου. Άσκησε αναίρεση η οποία έγινε δεκτή και η υπόθεση επανεξετάστηκε. Στη συνέχεια το δικαστήριο της πόλης Klin της περιφέρειας της Μόσχας καταδίκασε αμετακλήτως τον προσφεύγοντα για περιφρόνηση του δικαστηρίου, του επέβαλε πρόστιμο 100.000 ρωσικά ρούβλια, τον απάλλαξε από την εκτέλεση της ποινής λόγω παραγραφής και διέταξε να καταβάλει 1.000.000 ρούβλια για ηθική βλάβη στον δικαστή Α.
Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ οι δικαστές, ενδέχεται να υπόκεινται σε ευρύτερα όρια αποδεκτής κριτικής από ό,τι οι απλοί πολίτες. Ταυτόχρονα διαπίστωσε ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος δημοσιογράφου ισοδυναμούσε με παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασής του και η παρέμβαση αυτή «προβλεπόταν από τον νόμο». Δεν αμφισβητήθηκε επίσης ότι η παρέμβαση επιδίωκε θεμιτό σκοπό, δηλαδή τη διατήρηση του κύρους της δικαστικής εξουσίας και την προστασία της φήμης ή τα δικαιώματα τρίτων. Ωστόσο, αφενός το θέμα που έθιξε ο προσφεύγων ήταν δημοσίου ενδιαφέροντος, αφετέρου η έκφραση που χρησιμοποίησε αποτελούσε αξιολογική κρίση. Τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν καθόλου υπόψη το πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιήθηκε η δημοσίευση και δεν εξέτασαν αν επρόκειτο για ζήτημα δημοσίου συμφέροντος. Επιπλέον, το ποσό της ηθικής βλάβης που διατάχθηκε να καταβληθεί από τον προσφεύγοντα στον δικαστή Α. ήταν ασυνήθιστα υψηλό.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε στον προσφεύγοντα 13.000 ευρώ για αποζημίωση και 7.500 για ηθική βλάβη.
Από τον ιστότοπο: https://www.echrcaselaw.com/apofaseis-edda/kat-arthro/arthro-10/katadikidimosiografougiaarthropouxaraktirizedikastimikroprepityrannoifrasisinistouseaksiologikikrisiparaviasitiseleftheriastisekfrasis/
ΑΠΟΦΑΣΗ
Ekayev κατά Ρωσίας της 10.01.2023 (αρ. προσφ. 29396/15)
Ο προσφεύγων είναι δημοσιογράφος, δικηγόρος και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ίδρυσε την εφημερίδα Tverskoy Reporter και δημοσίευσε αρκετά άρθρα που αποκάλυπταν υποτιθέμενες παράνομες δραστηριότητες (διαφθορά) των δικαστών του Περιφερειακού Δικαστηρίου Τver. Τον Οκτώβρη του 2011 ο προσφεύγων δημοσίευσε ένα άρθρο σχετικά με έναν δικαστή του Περιφερειακού Δικαστηρίου Τver υπό τον τίτλο «μικροπρεπής τύραννος ο δικαστής Α.».
Καταδικάστηκε από το περιφερειακό ποινικό δικαστήριο του Zavolzhskiy για προσβολή κρατικού υπαλλήλου. Άσκησε αναίρεση η οποία έγινε δεκτή και η υπόθεση επανεξετάστηκε. Στη συνέχεια το δικαστήριο της πόλης Klin της περιφέρειας της Μόσχας καταδίκασε αμετακλήτως τον προσφεύγοντα για περιφρόνηση του δικαστηρίου, του επέβαλε πρόστιμο 100.000 ρωσικά ρούβλια, τον απάλλαξε από την εκτέλεση της ποινής λόγω παραγραφής και διέταξε να καταβάλει 1.000.000 ρούβλια για ηθική βλάβη στον δικαστή Α.
Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ οι δικαστές, ενδέχεται να υπόκεινται σε ευρύτερα όρια αποδεκτής κριτικής από ό,τι οι απλοί πολίτες. Ταυτόχρονα διαπίστωσε ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος δημοσιογράφου ισοδυναμούσε με παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασής του και η παρέμβαση αυτή «προβλεπόταν από τον νόμο». Δεν αμφισβητήθηκε επίσης ότι η παρέμβαση επιδίωκε θεμιτό σκοπό, δηλαδή τη διατήρηση του κύρους της δικαστικής εξουσίας και την προστασία της φήμης ή τα δικαιώματα τρίτων. Ωστόσο, αφενός το θέμα που έθιξε ο προσφεύγων ήταν δημοσίου ενδιαφέροντος, αφετέρου η έκφραση που χρησιμοποίησε αποτελούσε αξιολογική κρίση. Τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν καθόλου υπόψη το πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιήθηκε η δημοσίευση και δεν εξέτασαν αν επρόκειτο για ζήτημα δημοσίου συμφέροντος. Επιπλέον, το ποσό της ηθικής βλάβης που διατάχθηκε να καταβληθεί από τον προσφεύγοντα στον δικαστή Α. ήταν ασυνήθιστα υψηλό.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε στον προσφεύγοντα 13.000 ευρώ για αποζημίωση και 7.500 για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων είναι δημοσιογράφος αλλά και δικηγόρος και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ίδρυσε την εφημερίδα Tverskoy Reporter και δημοσίευσε αρκετά άρθρα που αποκάλυπταν υποτιθέμενες παράνομες δραστηριότητες των δικαστών του Περιφερειακού Δικαστηρίου Τver.
Τον Οκτώβριο του 2011 ο προσφεύγων δημοσίευσε ένα άρθρο σχετικά με έναν δικαστή του Περιφερειακού Δικαστηρίου Τver υπό τον τίτλο “Petty tyrant judge Α.”. Συγκεκριμένα, ανέφερε:
«… Ένας ασήμαντος τύραννος είναι κακός σε όλα. Όταν εργάζεται στο δικαστικό σώμα, γίνεται κίνδυνος για την κοινωνία. Ο κ. Kh. δεν στάθηκε τυχερός. Δικάστηκε από τον κ. Α., έναν ασήμαντο τύραννο δικαστή του Περιφερειακού Δικαστηρίου Tver, μπλεγμένο σε κοσμικές κακίες. Έχω δει πολλές φορές δικαστικό παραλογισμό. Έχω συνηθίσει να μην εκπλήσσομαι. Αλλά αυτή τη φορά εντυπωσιάστηκα από τον επαγγελματικό και ηθικό κυνισμό του… Κατά την πρώτη ακροαματική διαδικασία, ο δικαστής Α. απείλησε τον κ. Kh. λέγοντας «Γνωρίζετε τη φήμη μου». Δεν μπορείτε να βρείτε αυτές τις λέξεις στα πρακτικά της ακρόασης, καταγράφονται προσεκτικά στη μνήμη των παρευρισκόμενων και στον ήχο. Είναι δύσκολο να βρεις την αλήθεια σε ένα δικαστήριο όταν ένας δικαστής αποδεικνύει την προκατάληψή του».
Ο προσφεύγων περιέγραψε περαιτέρω την ποινική διαδικασία και τη δίκη κατά του Kh. Αναφέρθηκε σε παραδείγματα κακοποίησης από δικαστές σε ποινικές υποθέσεις που κινήθηκαν εναντίον άλλων προσώπων. Έστειλε επίσης επιστολή στον δικαστή Α. ζητώντας σχόλια για το άρθρο.
Με απόφαση της 16 Αυγούστου 2013, η οποία επικυρώθηκε κατ’ έφεση στις 31 Οκτωβρίου 2013 από τον δικαστή S. του περιφερειακού δικαστηρίου Tver, το περιφερειακό δικαστήριο του Zavolzhskiy καταδίκασε τον προσφεύγοντα για προσβολή κρατικού υπαλλήλου. Στο διάστημα 2014-2017 ο προσφεύγων προσπάθησε να αναιρέσει αυτήν την απόφαση.
Στις 26 Φεβρουαρίου 2018 μετά από σχετική αναιρετική διαδικασία αποφασίστηκε να αλλάξει ο τόπος διεξαγωγής και να μεταφερθεί η υπόθεση, προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν αμφιβολίες ως προς την αμεροληψία, στο Προεδρείο του Περιφερειακού Δικαστηρίου του Γιαροσλάβλ. Το τελευταίο ακύρωσε την καταδικαστική απόφαση και παρέπεμψε την υπόθεση για νέα εξέταση κρίνοντας ότι το δικαστήριο θα μπορούσε να ήταν μεροληπτικό λόγω της ιδιότητας του δικαστή Α. ως θύματος στην υπόθεση του προσφεύγοντος.
Με απόφαση της 7 Οκτωβρίου 2019, όπως επικυρώθηκε από το περιφερειακό δικαστήριο της Μόσχας στις 19 Δεκεμβρίου 2019, το δικαστήριο της πόλης Klin της περιφέρειας της Μόσχας καταδίκασε τον προσφεύγοντα για περιφρόνηση του δικαστηρίου. Το δικαστήριο καταδίκασε τον προσφεύγοντα σε πρόστιμο 100.000 ρωσικά ρούβλια, τον απάλλαξε από την εκτέλεση της ποινής λόγω παραγραφής και διέταξε να καταβάλει 1.000.000 ρούβλια για ηθική βλάβη στον δικαστή Α. Το δικαστήριο έκρινε ότι η ενοχή του προσφεύγοντος είχε αποδειχθεί κατά τη διάρκεια της έρευνας και της δίκης. Σύμφωνα με σχετική πραγματογνωμοσύνη που διετάχθη, η επιστολή και το άρθρο περιείχαν προσβλητική διατύπωση κατά της τιμής και της αξιοπρέπειας του δικαστή Α.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο υπενθύμισε τις γενικές αρχές σχετικά με την ελευθερία του Τύπου και την κριτική των δημόσιων λειτουργών, ιδίως των μελών του δικαστικού σώματος (βλ. απόφαση Skałka κατά Πολωνίας της 27.05.2003, αριθ. προσφ. 43425/98, §§ 32-35, Grebneva και Alisimchik κατά Ρωσίας της 22.11.2016, αριθ. προσφ. 8918/05, §§ 51-54 και Μπενίτεθ Μοριάνα και Ίνιγκο Φερνάντες κατά Ισπανίας της 09.03.2021, αριθ. προσφ. 36537/15 και 36539/15, §§ 44-49). Όσον αφορά τη μορφή της έκφρασης, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι το έργο των δικαστηρίων, τα οποία είναι εγγυητές της δικαιοσύνης και τα οποία διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο σε ένα κράτος δικαίου, πρέπει να χαίρει της εμπιστοσύνης του κοινού. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να προστατεύεται από αβάσιμες επιθέσεις. Ταυτόχρονα, εκτός από την περίπτωση σοβαρών επιζήμιων επιθέσεων που είναι ουσιαστικά αβάσιμες, οι δικαστές μπορούν να υπόκεινται σε προσωπική κριτική εντός των επιτρεπόμενων ορίων, και όχι μόνο με θεωρητικό και γενικό τρόπο. Επομένως, όταν ενεργούν υπό την επίσημη ιδιότητά τους, ενδέχεται να υπόκεινται σε ευρύτερα όρια αποδεκτής κριτικής από ό,τι οι απλοί πολίτες.
Η καταδίκη του προσφεύγοντος ισοδυναμούσε με παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασής του και η παρέμβαση αυτή «προβλεπόταν από τον νόμο», δηλαδή τον Ποινικό Κώδικα, που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο. Δεν αμφισβητείται επίσης ότι η επέμβαση επιδίωκε θεμιτό σκοπό, ήτοι τη διατήρηση του κύρους της δικαστικής εξουσίας και την προστασία της φήμης ή των δικαιωμάτων τρίτων.
Ο προσφεύγων είναι δημοσιογράφος και, ως εκ τούτου, καθήκον του ήταν να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες για ζητήματα δημοσίου συμφέροντος. Υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ κριτικής και προσβολής. Στην προκειμένη περίπτωση, ο προσφεύγων χρησιμοποίησε την έκφραση «μικροπρεπής τύραννος», η οποία αποτελούσε αξιολογική κρίση υπό τις περιστάσεις. Πρόθεσή του ήταν να επιστήσει την προσοχή στην εικαζόμενη κατάχρηση εξουσίας από τους δικαστές, το οποίο είναι ζήτημα δημοσίου συμφέροντος.
Οι δικαστές, ως μέρος του δικαστικού μηχανισμού, πρέπει να προστατεύονται από προσβλητικές και καταχρηστικές λεκτικές επιθέσεις και αβάσιμες κατηγορίες (βλ. αποφάσεις Benitez Moriana και Iñigo Fernandez, § 47, με περαιτέρω παραπομπές). Εν προκειμένω, ο προσφεύγων εξέθεσε σαφώς το ανωτέρω πρόβλημα δημοσίου συμφέροντος στην αρχή του άρθρου. Οι περαιτέρω παρατηρήσεις του, αν και ενίοτε συναισθηματικές, αφορούσαν κυρίως συγκεκριμένες διαδικασίες και συμπεριφορά του δικαστή Α. και την αντίληψή του για τη συμπεριφορά αυτή. Επομένως, δεν μπορεί να ειπωθεί ότι μια τέτοια κριτική ήταν θεωρητική ή γενική. Επέκρινε το δικαστή όταν ενήργησε υπό την επαγγελματική του ιδιότητα. Τα εθνικά δικαστήρια δεν έκαναν καμία προσπάθεια να εξετάσουν το περιεχόμενο του εν λόγω άρθρου με σκοπό να διαπιστώσουν εάν η διατύπωση που χρησιμοποίησε ο προσφεύγων συνιστούσε προσβολή ή αδικαιολόγητη προσωπική επίθεση στον δικαστή Α. Κατά την αξιολόγηση του επίμαχου άρθρου, τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν καθόλου υπόψη το πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιήθηκε η δημοσίευση και δεν εξέτασαν αν επρόκειτο για ζήτημα δημοσίου συμφέροντος. Δεν παρέθεσαν αποσπάσματα από το άρθρο για να υποστηρίξουν το συμπέρασμά τους σχετικά με τον προσβλητικό χαρακτήρα της δημοσίευσης.
Τα εθνικά δικαστήρια περιόρισαν την ανάλυσή τους στη σύνοψη των εφαρμοστέων νομικών διατάξεων, των ισχυρισμών των διαδίκων και των συμπερασμάτων της πραγματογνωμοσύνης. Ενέκριναν τα συμπεράσματα των εμπειρογνωμόνων χωρίς να προβούν σε ουσιαστική αξιολόγησή τους, παραπέμποντας μόνο στα συνολικά πορίσματά τους. Ωστόσο, οι εκθέσεις των εμπειρογνωμόνων προχώρησαν πέρα από την επίλυση γλωσσικών ζητημάτων. Αντί να περιοριστούν στον ορισμό της σημασίας συγκεκριμένων λέξεων ή στην εξήγηση των πιθανών επιπτώσεών τους, παρείχαν ουσιαστικά νομικό χαρακτηρισμό του κειμένου. Το Δικαστήριο έχει ήδη τονίσει ότι όλα τα νομικά ζητήματα πρέπει να επιλύονται αποκλειστικά από τα δικαστήρια (βλ. αριθμός προσφ. 42168/06, § 113, 3 Οκτωβρίου 2017).
Όσον αφορά την αυστηρότητα της κύρωσης, τα εθνικά δικαστήρια δεν παρείχαν επαρκείς λόγους που να δικαιολογούν την επιβολή της. Επιπλέον, το ποσό της ηθικής βλάβης που διατάχθηκε να καταβληθεί από τον προσφεύγοντα στον δικαστή Α. ήταν ασυνήθιστα υψηλό σε απόλυτους όρους, αλλά και πολλές φορές υψηλότερο σε σχέση με τις αποζημιώσεις σε ορισμένες παρόμοιες υποθέσεις δυσφήμισης που έχουν έρθει ενώπιον του Δικαστηρίου (βλ. Fedchenko κατά Ρωσίας της 11.02.2010, αριθ. προσφ. 33333/04 § 15 και Νόβαγια Γκαζέτα και Borodyanskiy κατά Ρωσίας της 28.03.2013, αρ. προσφ. 14087/08 § 15). Τα δικαστήρια δεν έλαβαν επίσης υπόψη την οικονομική κατάσταση του προσφεύγοντος (βλ. προσφ. 42182/11, § 54 της 2 Ιουνίου 2020).
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 13.000 ευρώ για αποζημίωση και 7.500 για ηθική βλάβη.